Zap-boek DUF: hoe verwezenlijk je een droom?
Introductie
Als grafisch ontwerper Suzanne Hertogs (1977) na haar afstuderen tijdelijk weinig werk heeft, máákt ze gewoon werk. Ze verwezenlijkt haar droom: DUF – een kruising tussen een boek en een tijdschrift voor pubers. Drie jaar later ligt het meer dan 300 pagina’s en 8 papiersoorten tellende boek in de winkel en juicht de pers. Hoe ze dat voor elkaar kreeg? ‘In ieder geval niet alleen!’ Een korte geschiedenis van DUF – over de 5 belangrijkste ‘troubles’ en een geslaagd huwelijk tussen beeld en tekst.
Januari 2007 – DUF bij de bladendokter
“DUF is fris, onbedorven: het heeft nog geen massablad-infecties opgelopen. Ik krijg er een écht nieuw gevoel bij.” Aan het woord is ‘bladendokter’ Rob van Vuure, creatief directeur van de grootste uitgever van publiekstijdschriften in Nederland. Tegenover hem aan tafel zitten Suzanne en ik. We zijn trots. Een groter compliment dan van ‘dokter Rob’ is bijna niet mogelijk. Of toch?
September 2006 – DUF genomineerd voor Nederlandse Designprijzen
Suzanne belt me op met het goede nieuws: genomineerd! De jury van de Designprijzen schrijft: “In DUF wordt de doelgroep door de speelse vormgeving meegenomen op ontdekkingstocht.” We halen opgelucht adem: dit is geweldig. Al gebeurt er verder niets meer met de DUF, wij zijn tevreden. Alhoewel. We moeten nu toch écht iets aan marketing gaan doen! Maar wat? Ad hoc gaan we aan de slag. Een officiële lancering in ieder geval. Ik schrijf ons eerste persbericht. Suzanne stuurt het naar meer dan 200 mailadressen – voor postzegels is geen budget.
Oktober – December 2006 – DUF in de reclame
Een stroom recensies breekt los. Het lijken wel reclameteksten (sla het volgende fragment over als je vooral wilt weten hoe we DUF gemaakt hebben :-). “DUFzou eigenlijk gratis aan alle pubers verstrekt moeten worden”, vindt de VPRO-Gids. “Vrolijk en kunstzinnig plakboek”, kopt de NRC, “een kruising tussen een groot vakantie doe-boek en een hip tijdschrift als Wallpaper.” En Trouw meent: “DUF heeft wel iets weg van een jaarlijks standaardwerk voor pubers.” Ook de Nieuwe Zeeuwse Courant is laaiend enthousiast. “DUF ziet er onweerstaanbaar uit. Wie het vastpakt is verloren. Die gaat onmiddellijk bladeren en willekeurig, zappend lezen.”
Een tweede persbericht brengt nieuwe recensies. De Volkskrant: “Wat DUFzo bijzonder maakt, is niet alleen de cultureel-correcte inhoud, maar ook de creatieve vorm.” De Groene Amsterdammer: “DUF nodigt, als een tijdschrift, uit om steeds opnieuw opgepakt en ingekeken te worden. Maar DUF ervaar je ook als een boek dat je koestert en bewaart”. De recensie eindigt met: “Het meest echter sluit DUF aan bij de behoefte van jongeren aan multitasking, oftewel alles tegelijkertijd doen. Kijken, lezen en luisteren. Suzanne Hertogs, hoofdredacteuren Petra Boers en Nicole Ros en alle jonge talenten die hebben bijgedragen aan DUF tonen definitief aan dat ‘multi’ in vormgeving en inhoud mogelijk is zonder aan kwaliteit in te boeten.”
Succes! De inspannende, moeizame, maar ook leerzame tocht die voorafging aan de eindzege zijn we dan al bijna vergeten...
1996 – 2000 Wat voorafging aan DUF
Op de kunstacademie is Suzanne al gegrepen door tijdschriften. “Ik kocht heel veel bladen, steeds andere. Niet om ze te lezen, maar om kennis op te doen over tijdschriften, mijn ontwerpershoofd te vullen.” Toch had geen enkel tijdschrift het helemaal. “In boeken, zowel romans als non-fictie, kun je helemaal wegdromen. Je wordt een andere wereld ingezogen. Tijdschriften zijn visueel interessant, maar ze zijn vluchtiger, zeker die voor jongeren. Een jongerentijdschrift dat je - als een boek - een andere wereld inzuigt, dat bestond in mijn ogen niet.”
2003 – Vanuit je veilige huis
In 2000 studeert Suzanne af aan de Sint-Joost Academie in Breda. Na wat omzwervingen vestigt ze zich als zelfstandig grafisch ontwerper in Den Haag. “Toen besloot ik om mijn droom te verwezenlijken: een tijdschrift – of boek? – maken voor pubers, een wereldje creëren.” Ze begint te verzamelen en haar ideeën op papier te zetten: “Ik dacht: ik kijk gewoon hoe ver ik kan komen vanuit mijn eigen veilige huis.”
“Trouble 1 was natuurlijk: hoe kom je aan geld?” Dan ziet ze toevallig een flyer voor ‘De Komeet’, een cultuurprijs die de gemeente Den Haag en Fonds 1818 uitreikt om jonge, Haagse kunstenaars te stimuleren. Ze dient een projectplan in. “Zo’n plan had ik nog nooit gemaakt. Gelukkig had mijn vriend er wél verstand van. Hoe maak je een SWOT-analyse? Hoe ziet een begroting eruit? Niet leuk om zo’n plan te schrijven, maar wel erg leerzaam.”
September 2004 – De Komeet bereikt DUF
DUF bereikt de eindronde van de Komeet. Voor een jury moet Suzanne haar idee beargumenteren. “Nog nooit ben ik zo zenuwachtig geweest, maar het moést, en het was uiteindelijk heel leerzaam.” Met een overweldigende meerderheid van stemmen kiest het publiek ten slotte voor DUF. “Ik was euforisch! 15.000 euro ... Nu kon ik mijn droom echt gaan waarmaken. Maar waar moest ik in in godsnaam beginnen?”
“Trouble 2 was: hoe kom ik aan méér geld? De DUF die ik voor ogen had was dik, mooi, van hoge kwaliteit. Duur dus.” Suzanne wint bij allerlei mensen advies in over fondsenwerven en andere zakelijke kanten. “Het is geweldig om te merken hoe graag mensen je helpen als je ergens enthousiast over bent.” Niet alle goedbedoelde adviezen blijken nuttig. “Zo zat ik een keer een middag aan tafel met een zelfingenomen heer in pak die toevallig ook een boekje had uitgebracht. Toen ik later het boekje bekeek besefte ik: mmmm, ik heb braaf geluisterd, maar dat was een beetje zonde van de tijd.“
Oktober 2004 – Hoe vul je 300 pagina’s?
Ideeën voor beeld en ontwerp heeft Suzanne ondertussen in overvloed. Ook uit haar vriendenkring en netwerk kan ze interessante beeldbijdragen krijgen. Maar de tekst – hoe vul je 300 pagina’s met goede tekst? “Dat onderschatte ik toen echt. Ik dacht: ik heb leuke ideeën voor artikelen, nu moeten ze alleen nog even geschreven worden.” Ze plaatst een oproep op redactiestart.nl en ontvangt een aantal teksten – van wisselende kwaliteit. “Toen realiseerde ik me: wat weet ik nou van tekst? Ja, ik wist of ik een stuk goed vond of niet. Maar waarom? En hoe je het kunt verbeteren? Geen idee. Hoeveel tijd het kost om een stuk in te korten, te herschrijven, de juiste toon te vinden. Hoe je een schrijver moet briefen? Langzamerhand kwam ik erachter: Oh ja, dat heet hoofdredacteur!”
November 2004 – Tekst ontmoet beeld
“Bellen!” Een vriend drukt me het visitekaartje van Suzanne in mijn hand. “Ze zoekt mensen met verstand van tekst. Jullie passen bij elkaar. Haar huis lijkt op het jouwe.” Ik bezoek haar website Ontwerphaven.nl en ben verrukt: galopperende paarden kondigen roffelend pagina’s met frisse, soms gekke ontwerpen en illustraties aan. Helemaal goed.
Ik ontmoet Suzanne bij haar thuis. Enthousiast vertelt ze over haar plan voor DUF. Een wilde mix onderwerpen en beelden komt op tafel. Van: ‘Kun je doodgaan van verliefdheid?’ tot: ‘Onopgeloste mysteries’, van: ‘Machtige pubers uit het verleden’ tot ‘Hoe word je uitvinder?’. Dit is de Kijk, Yes, Het beste, Donald Duck, Kunstbeeld en I-D door elkaar. Dit is beter! Het klikt.
Het lijkt me geweldig om mee te werken – een jongerenblad maken waarin niet alleen maar celebrities, beautytips en musthaves centraal staan. Geen ‘je moet rijk, beroemd en mooi zijn’, maar de vrijheid om frisse, gekke, soms educatieve stukken te maken, ruimte voor wetenschap, diepgang én, voor mij ook heel belangrijk, mooi en interessant vormgegeven. Door een goede combinatie van tekst en beeld het lezen bevorderen. Als ex-kunstacademiestudent, ex-wetenschapper, redacteur én schrijftrainer kan ik mij uitleven. Dat er nauwelijks geld is, is niet belangrijk. Ik kijk wel hoe ver ik kom in mijn vrije tijd.
Maart tot Juni 2005 - HIP voor DUF
Stap 1 is: een workshop ‘tijdschrift maken’ voor pubers verzorgen. Onderdeel van DUF is namelijk ‘een tijdschrift in een tijdschrift’, helemaal gemaakt door jongeren zelf. Suzanne heeft ontwerpers Hartmut Kowalke, haar oud-docent, en Bob van Dijk van studio NLXL gevraagd les te geven over beeld en ontwerpen. Ik doe het ‘tekstdeel’. Vol vuur voeren we discussies over de verhouding in de workshop tussen tekst en beeld. Het wordt 50% tekst– 50% beeld.
Het Segbroek College in Den Haag wil graag meewerken. In negen bijeenkomsten maken elf heel verschillende leerlingen uit 3, 4 en 5-havo met grote inzet een eigen tijdschrift. Van “Het streven naar Perfectie” – kritiek op de op uiterlijk gerichte maatschappij tot “Het snijden voelt zo goed!” - over automutilatie bij jongeren. Zelfs de naam van hun blad verzinnen ze zelf: H.I.P: Hoogst Intelligente Personages. Bij de presentatie is iedereen supertrots. Rector Co Huisman is verrast: “Je ziet zoiets vaak inzakken, maar dit project is echt een succes.”
Het is gelukt. Het eerste stuk van DUF is af. Al onze vrije tijd is erin gaan zitten. Eindelijk hebben we onze handen vrij om de rest te maken. We hebben al een losse verzameling, maar nog lang niet genoeg. Als we DUF op tijd af willen krijgen – januari 2006 is de streefdatum - dan moeten we ons team versterken...
Najaar 2005 Een tweede start
Suzanne begint een nieuwe zoektocht naar medewerkers. “Dat is trouble 3 bij zo’n project: hoe vind je goede mensen? Je durft niet te hoge verwachtingen te hebben – omdat je geen geld hebt. Maar als mensen je verwachtingen niet nakomen is dat ook een tegenvaller. Je kunt wel denken: wat gaaf dat ze zich zo inzetten – maar ja, ik wilde ook kwaliteit.”
In december 2005 start Nicole Ros als medehoofdredacteur. Ze wil tot halverwege maart (haar zwangerschapsverlof) helemaal voor DUF gaan! We zijn dolblij. Op de eerste brainstormbijeenkomst blijkt het te klikken. We maken een nieuwe ‘plank’, een strakke planning en verdelen we de taken. Vanaf nu staat elke vrije minuut in het teken van DUF.
Suf mailen we elkaar. Per avond dertig mails op en neer is geen uitzondering. Over koppen (“Op het verkeerde pad” – wat een brave, moralistische, sukkelige kop! Doen we dus niet.). Over de naamgeving van rubrieken (“Top 10”: stom. Misschien trip 11, kop op 11, tip top 11, tok tok 11, hophop 11? Ik denk aan de oude Toppop-letter.). Over woordkeuze (Goed, ‘pik’ halen we eruit dan, maar ik vind ‘piemel’ tuttig, hoe noemen ze hun dingetje tegenwoordig? Mijn 85-jarige buurman noemt het zijn ‘plasapparaat’ :-)), de algemene indeling (‘Mens’ – dat is toch geen categorie?) en verantwoorde info voor pubers (Net ff gecheckt: pijpen en beffen is onveilig. Dat staat er nu duidelijker, toch? Hoop dat de tekst zo nog in je maagdenvlies past! (de tekst is in die vorm opgemaakt)).
Voorjaar 2006 Vaart
Fotografen zijn aan het werk, illustratoren, tekenaars, schrijvers, wijzelf. De stukken stromen binnen. Soms moet er heel veel aan gebeuren - niet alle medewerkers zijn professioneel - soms zijn we verrast over de kwaliteit. Ik doe eindredactie en stuur de teksten naar Suzanne. Zij maakt een ontwerp en stuurt me de printjes. Wat een feest om artikelen van een simpel Word-bestand in een ontwerp van Suzanne terug te zien! Telefonisch of live spreken we de spreads door. Haar oprechte interesse in de inhoud maakt dat ze open staat voor alle tips die de leesbaarheid kunnen vergroten – dat is bij veel ontwerpers wel anders. Als redacteur zie ik het effect van haar ontwerpen. We verschuiven koppen, streamers, onderschriften, soms beeld. Maar vaak ook zijn het alleen kleine correcties – de details. Op 12 juni 2006 zijn alle spreads klaar.
Suzanne maakt de katernen af, stuurt ze naar de drukker, beoordeelt de drukproeven en gaat op vakantie. Ik ook. In mijn laatste mail schrijf ik in kapitalen: HOE GAAN WE DUF EIGENLIJK VERKOPEN? We zijn doodmoe. Daar denken we na de vakantie wel verder over na...
Oktober 2006 DUFFE Lancering
Als we terugkomen is DUF gedrukt. Het is nog mooier dan we dachten! De lancering in het Nutshuis in Den Haag wordt een gezellig feestje. Veel van de 84 duffe medewerkers komen, maar ... er is teleurstellend weinig pers. We zijn bezorgd. “Trouble 4 doemde op: Hoe raken we zo ooit de oplage van 5.000 kwijt?” De weken en maanden daarna beginnen positieve reacties langzaam binnen te stromen. De persberichten en recensie-exemplaren blijken wonderen te doen.
DUF is geboren en de wereld heeft haar opgemerkt!
December 2006 Shopping for DUF
Goede recensies blijken tot onze verrassing niet hetzelfde te zijn als verkopen. Trouble 5 is hardnekkig: distributie, oftewel: hoe kom je als onafhankelijk uitgever op de kostbare planken van de boekhandel te liggen? Potentiële lezers mailen ons bezorgd: ze kunnen het boek nergens kopen, hoe graag ze ook willen na het lezen van een recensie. We benaderen AKO, Bruna, Bijenkorf en V&D: ze kopen DUF niet in. Te weinig mainstream, te duur. Gelukkig zijn er internetboekhandels, maar daar kun je boeken niet inkijken voordat je ze koopt.
Eind december belt Atheneum (Amsterdam) verontrust op. Ze verwachten dat weekend een run op DUF na een halve pagina in de Volkskrant. Het Centraal Boekhuis is dicht. Met de auto brengen we 5 dozen naar Amsterdam. In januari ligt DUF in de top tien van Donner (Rotterdam) en in etalages in Utrecht.
Februari 2007 Vier gouden tips
Suzanne: “Als ik terugkijk, ben ik echt heel veel wijzer geworden.” Wat zijn haar tips voor mensen die een eigen project willen realiseren?
“Weet wat je kan, wat je talent is: jouw creativiteit is goud waard!
Weet wat je kunt leren. Wees niet bang om dingen te vragen. Advies ligt overal op je te wachten als je het durft te vragen.
En ook: weet wat je NIET kunt (en laat dit aan anderen over). Dat klinkt simpeler dan het is. In het begin wilde ik zoveel mogelijk zelf doen om ‘kosten te besparen’ en omdat ik dingen niet uit handen kon geven. Wat een verademing toen ik met Petra en Nicole ideeën kon uitwisselen! We versterkten elkaars vak. Alles doen om de lezer aan het lezen te krijgen – door tekst én beeld.
Maar bovenal: blijf eigenwijs! Hoezo: dit kan niet? Hoezo: dit is onmogelijk? Acht verschillende soorten papier, flappen, fluor-inkt, spiegelpapier bedrukken, spotlak die niet matcht met het beeld, romanpapier full color bedrukken. Hoezo: dit krijg je nooit voor elkaar? Te duur, te veel, te dik, te ambitieus, te moeilijk? DUF bewijst het tegendeel.”
Kortom: accepteer alle wijze raad, maar doe je eigen ding!
Over de auteur: Petra Boers is hoofd- en eindredacteur van DUF, ‘onafhankelijk gedurfd boektijdschrift’, waarvan grafisch ontwerper Suzanne Hertogs initiatiefnemer, ontwerper en uitgever is.